Vandaag ga je doen wat je al lang in je hoofd hebt: de perfecte vragenlijst maken! Je wilt het gedrag van je doelgroep veranderen en daarvoor heb je meer informatie nodig. Wat vindt jouw doelgroep bijvoorbeeld belangrijk? En waar heeft ze juist een hekel aan? Als je weet wat er speelt kun je daarop aanhaken.
Je kruipt vol goede moed achter je laptop en opent een nieuw Wordbestand. Al snel begint het te duizelen. Jouw vingers zweven boven het toetsenbord, maar er komt niets uit. Je vraagt je af hoe je het beste kunt beginnen. Hoe kan je jouw vragen het beste stellen? Wat is de beste vorm?
Je hebt wel eens gehoord dat verkeerde vragen (bijvoorbeeld sturende vragen) tot vertekende resultaten kunnen leiden. Dat wil je natuurlijk niet. Je wilt betrouwbare informatie over je doelgroep.
Herken je dit?
Geen paniek! In een reeks artikelen over vragenlijsten leggen we je stap voor stap uit hoe je een goede vragenlijst maakt en zo de resultaten krijgt die je zoekt.
Dit eerste artikel gaat over de vorm van je vragen: open versus gesloten. Wat is beter?
Wat je wilt weten bepaalt de vorm
Als je een effectieve vragenlijst wilt maken, begin je door jezelf de vraag te stellen: wat wil ik weten van mijn doelgroep? Wat je wilt weten bepaalt namelijk de vorm van de vragen in jouw vragenlijst. Het is belangrijk dat je dit doel zorgvuldig kiest, anders heb je niets aan de opbrengst.
Je hebt twee opties:
- Je weet nog niet veel van het onderwerp dat je gaat onderzoeken en wilt het verkennen bijvoorbeeld: hoe denkt mijn doelgroep over geluk? Je zoekt meningen, motieven en weerstanden, woordkeuzes, associaties, enzovoort. Als je een nieuw onderwerp wilt verkennen kun je ook kiezen voor interviews in plaats van voor vragenlijsten. Een groot voordeel is dat je dan door kan vragen en zo meer informatie op kan halen. Nadelen zijn dat je vaak minder mensen kan bevragen en dat het meer tijd kost.
- Je weet al het een en ander over je onderzoeksonderwerp en bent benieuwd of je verwachtingen kloppen en/of je wilt verschillende groepen vergelijken, bijvoorbeeld: denkt het managementteam van mijn organisatie inderdaad anders over geluk dan uitvoerende medewerkers? Je zoekt dan naar cijfers zoals gemiddelde scores, frequenties en percentages.
1. Je wilt verkennen
Om te verkennen laat je deelnemers zelf aan het woord. Stel dan bijvoorbeeld open vragen met een leeg tekstvak waarin ze zelf antwoorden kunnen formuleren.
Een voorbeeld: je wilt geluk in jouw organisatie verhogen en bent benieuwd naar wat medewerkers zelf denken dat hen gelukkig maakt. Je stelt dan de volgende open vraag met een leeg tekstvak.
Open vraag met een leeg tekstvak
Uit de antwoorden kun je bijvoorbeeld opmaken dat veel medewerkers het verband leggen tussen gelukkig zijn en parttime werken, dat zij de woorden ‘blij’ en ‘tevreden’ regelmatig noemen en dat zij geluk associëren met gezondheid.
Met deze informatie kun je je veranderaanpak afstemmen op je doelgroep. Op basis van de associaties kun je bijvoorbeeld aansprekende voorbeelden bedenken voor je communicatie rondom geluk. De nieuwe inzichten kunnen ook een startpunt zijn vanuit waar je verder onderzoekt welke informatie het meest relevant is voor jouw doelgroep en casus. Bijvoorbeeld met een literatuurstudie of met de aanpak die we bij 2. beschrijven.
Belangrijk voordeel en nadeel
Het grootste voordeel van deze methode is dat je compleet nieuwe informatie boven tafel kan krijgen. Het belangrijkste nadeel is dat je deze informatie meestal niet kan generaliseren naar je hele doelgroep: je krijgt waarschijnlijk uiteenlopende antwoorden en weet niet voor hoeveel doelgroepleden elk antwoord geldt.
2. Je wilt weten of je verwachtingen kloppen en/of groepen met elkaar vergelijken
Om je verwachtingen te checken en/of groepen te vergelijken, kader je de vragen die je stelt in. Je gebruikt bijvoorbeeld gesloten vragen met een vaste antwoordschaal.
Weer een voorbeeld: je wilt geluk in jouw organisatie verhogen en je verwacht dat de afdelingen binnen jouw organisatie verschillend scoren op geluk. Om dit te onderzoeken neem je een aantal afdelingen onder de loep. Je stelt alle medewerkers bijvoorbeeld deze gesloten vraag met een antwoordschaal waarop ze een cijfer aan kunnen klikken. Je kunt ook andere antwoordschalen gebruiken, zoals uitgeschreven maten ("zeer gelukkig", "gelukkig", "neutraal", "ongelukkig", "zeer ongelukkig"). Zolang de mogelijkheden voor alle deelnemers gelijk zijn en de schalen consistent zijn zit je goed.
Gesloten vraag met antwoordmogelijkheden
Uit de antwoorden kun je direct cijfers halen: hoeveel mensen scoren bijvoorbeeld een 8 op geluk? Je kunt berekenen wat gemiddelden, frequenties en percentages zijn. Daarmee kun je vervolgens een vergelijking maken: zijn mensen van de ene afdeling inderdaad gelukkiger dan mensen van de andere afdeling? Ook deze informatie kan je gebruiken om je veranderaanpak op maat te maken, bijvoorbeeld door meer in te zetten op afdelingen waar het geluksniveau relatief laag is.
Belangrijk voordeel en nadeel
De belangrijkste voordelen van deze aanpak zijn dat je onderscheid kan maken tussen verschillende groepen en resultaten kan generaliseren (mits je de vragenlijst afneemt bij een representatieve groep). Je groep deelnemers is representatief als het een goede afspiegeling is van je doelgroep (denk aan leeftijd, geslacht, opleidingsniveau, baan etc.) en als hij groot genoeg is. Een groot nadeel van deze methode is dat je nuance kwijtraakt. Je forceert deelnemers om hun antwoord in een cijfer uit te drukken, terwijl je niet weet welke overwegingen tot hun antwoord hebben geleid. Daarnaast krijg je alleen de antwoorden die jij als optie geeft waardoor je mogelijk relevante informatie mist: je haalt eruit wat je erin stopt.
Samenvattend
Wat je wilt weten bepaalt sterk op welke manier je jouw vragenlijst opstelt. Als je een onderwerp wilt verkennen laat je jouw doelgroep zelf aan het woord door open vragen te stellen. Zo kun je compleet nieuwe informatie boven tafel krijgen. Pas wel op met het interpreteren van je vondsten: je weet niet of ze voor de hele doelgroep gelden.
Als je benieuwd bent of je verwachtingen over een onderwerp kloppen of als je onderscheid wilt maken tussen verschillende groepen stel je gesloten vragen met een vaste antwoordschaal. Omdat je antwoorden krijgt op dezelfde schaal kun je ze vergelijken en als je groep deelnemers representatief is kun je je bevindingen ook generaliseren. Nadelen zijn dat je nuance verliest en alleen de antwoorden krijgt die jij als optie geeft, waardoor je relevante informatie kan mislopen.
Denk dus goed na over je doel voor je aan een vragenlijst begint. Zo krijg je de resultaten die je zoekt en kun je ze gebruiken om je veranderaanpak te versterken.
