Hoe word je een gedragsveranderaar?

Ondanks je ijzersterke boodschap, je zorgvuldig uitgestippelde strategie, of de gelikte campagne die je hebt gemaakt, komt je doelgroep niet in beweging. Jij weet dat het effectiever kan! Misschien ben je al bezig met gedragsverandering maar mis je dat theoretische fundament.

Je wilt jouw intuïtieve keuzes kunnen onderbouwen en leren aan welke knoppen je moet draaien om weerstand weg te nemen en de juiste snaar te raken bij je doelgroep. Kortom, je overweegt om een gedragsveranderaar te worden!
Maar hoe ziet een opleidingstraject tot gedragsveranderaar eruit? Hoe wordt de koppeling gemaakt van de theorie met de praktijk? Past de opleiding bij jouw leervraag? Welke literatuur staat op de leeslijst? En over welke kennis en vaardigheden beschik je na de opleiding?  In deze blog beantwoorden we - hopelijk - al je vragen hierover.

Wat doet een gedragsveranderaar? 

First things first. Een "gedragsveranderaar" is iemand die zich richt op het beïnvloeden, sturen of veranderen van het gedrag van groepen mensen. Het doel kan variëren van het bevorderen van gezonde levensgewoonten tot het stimuleren van milieuvriendelijk gedrag of het veranderen van organisatieculturen. 

Maar hoe doe je dat? Heel kort door de bocht: Gedragsveranderaars gebruiken kennis uit de gedragspsychologie om te begrijpen waar menselijk gedrag vandaan komt, brengen de motivaties en weerstanden van hun doelgroep in kaart, selecteren de beste gedragstechnieken en ontwerpen vervolgens interventies om het gedrag van hun doelgroep te veranderen.

Gedragsveranderaars aan het werk. Van doelgroeponderzoek tot desk-research.

Hoe zetten merken, overheden en organisaties gedragsverandering in?

Commerciële bedrijven zetten al decennialang gedragstechnieken in om mensen een betere klantervaring te geven en verkoop te stimuleren. Denk aan het IKEA-effect dat ervoor zorgt dat mensen meer waarde hechten aan hun product omdat ze er moeite in hebben gestoken. Of denk aan Duolingo die miljoenen mensen een nieuwe taal laat leren door in te spelen op het beloningssysteem. 

Advertenties zitten vaak bomvol beïnvloedingstechnieken. In dit boek (uit onze leeslijst) leer je 33 psychologische beïnvloedingstechnieken uit de reclamewereld.

Maar ook bij organisaties en overheden krijgt gedragsverandering steeds meer een podium. Men beseft namelijk steeds beter dat gedrag grotendeels onbewust tot stand komt. Door in te spelen op deze onbewuste psychologische mechanismen kan je gedrag langdurig veranderen. 

Daarom zitten gedragsveranderaars op steeds meer plekken en houden ze zich bezig met thema’s, zoals:

• Sociale zekerheid: De wet- en regelgeving rondom sociale zekerheid is vaak te complex voor burgers én uitvoerders. Hoe sluiten we regelgeving aan bij hoe mensen echt werken zodat de kans dat hun gedrag hen in de problemen brengt wordt verkleind? .
• Gezondheid, zorg en welzijn: We weten allemaal wel hoe we gezond moeten leven, maar dit is vaak onvoldoende voor mensen om een ongezonde leefstijl aan te passen. Hoe zorgen we er voor dat mensen toch gezonde keuzes maken?  
• Circulaire economie & afval. Mensen laten afval achter op straat, terwijl 10 meter verderop een afvalbak staat. Hoe gaan we zwerfafval tegen en zorgen we ervoor dat mensen het belang van afvalscheiding inzien? 
• Verkeersveiligheid: Waarom handelen veel bestuurders automatisch en niet rationeel in het verkeer, waardoor onveilige situaties ontstaan? Hoe kunnen we verkeersdeelnemers stimuleren om veiligere keuzes te maken, zoals het vermijden van afleiding door smartphones en het naleven van verkeersregels?
• Organisatieverandering: Van grootscheepse fusies en reorganisaties tot de implementatie van nieuwe klantsystemen of de herindeling van teams. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat een verandering in de organisatiestructuur ook leidt tot een daadwerkelijke gedragsverandering bij medewerkers, zodat ze aansluiten bij de nieuwe doelstellingen en verwachtingen?
• Energietransitie: Inzichten en technologieën zijn voorhanden, maar het zijn mensen die uiteindelijk de keuze maken voor duurzame energie. Hoe kunnen we hen overtuigen en motiveren om actief te kiezen voor energiebesparing en verduurzaming van hun omgeving?
  

De Postacademische opleiding tot Gedragsveranderaar

Hoe je een gedragscampagne, gedragsstrategie of interventie maakt is heel goed te leren. Daarom richtten hoogleraar Rick van Baaren en dr. Mattheis van Leeuwen in 2017 de Behavior Change Academy op, met als doel professionals op te leiden in gedragsverandering en organisaties de tools te geven om deze kennis toe te passen op vraagstukken uit de praktijk.

Inmiddels hebben meer dan 850 professionals de Postacademische Opleiding tot Gedragsveranderaar bij ons gevolgd, en dat aantal blijft groeien.

In de Postacademische opleiding tot Gedragsveranderaar duik je in de wetenschap van sociale psychologie. Binnen circa zes maanden leer je alle ins-and-outs van het vak. Je krijgt inzicht in de drijfveren van een doelgroep en hoe je deze inzichten omzet in effectieve gedragsverandering.

Een lesdag op de Postacademische opleiding tot Gedragsveranderaar. 

Het Behavior Change model

Als leidraad door de opleiding gebruiken we het Behavior Change Model. Dit procesmodel is ontwikkeld om stap voor stap tot een goede gedragsinterventie te komen: van doelgroeponderzoek en -analyse tot een effectmeting. Of je nu burgers wilt aanzetten tot afval scheiden, geldzorgen wilt voorkomen bij risicogroepen of medewerkers van jouw organisatie wilt aansporen om meer feedback aan collega’s te vragen: het Behavior Change Model kun je in al deze gevallen inzetten om te onderzoeken wat je doelgroep nodig heeft en hoe je tot een effectieve interventie komt. 

Je neemt je eigen casus mee

Je leert het Behavior Change Model toepassen op je eigen casus. Je casus is een vraagstuk dat je vanuit jouw werkpraktijk meebrengt naar de opleiding. Door het Behavior Change Model hierop toe te passen, leer je hoe je een gedragsveranderingstraject van A tot Z opzet én pak je een vraagstuk aan dat direct relevant is voor jouw werk. 

Voorbeeldcasus

We vroegen alumnus Noor Willemsen om iets over haar casus te vertellen. Hieronder kun je lezen hoe ze kinderen heeft gestimuleerd meer te bewegen door een interventie op het consultatiebureau.

Het probleem 

Het beweeggedrag van kinderen op jonge leeftijd is belangrijk voor de motorische, cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling. Ouders en JGZ professionals vinden bewegen belangrijk, maar op het consultatiebureau wordt er vaak niet over gesproken. Het doel is om jeugdartsen en jeugdverpleegkundigen te stimuleren om met ouders over bewegen te praten.

Analyse 

Uit analyse onder JGZ-professionals blijkt dat zij voldoende kennis en competenties hebben om het gesprek over bewegen aan te gaan, maar dat tijdsdruk hen ertoe aanzet om alleen te reageren op initiatieven van de ouders, in plaats van het gesprek proactief aan te gaan. Ouders zijn vaak niet bewust van de effecten van bewegen, waardoor zij geen initiatief nemen. Het is daarom relevant om ouders bewust te maken van bewegen om het gesprek eerder te starten.

De interventie 

Onze interventie bestond uit drie onderdelen: 

1. Beweegstimulerende binnenruimte van consultatiebureaus 

2. Poster voor in de wachtkamer die het belang van bewegen aangeeft 

3. Flyer in de vorm van een kubus met kennis en concrete tips

Het resultaat 

Door de interventie voerden JGZ-professionals het gesprek over bewegen vaker met ouders, omdat ze zien hoe een kind beweegt in de wachtkamer en hier het gesprek over kunnen aangaan. De beweegvriendelijke binnenruimte is zo populair dat meerdere consultatiebureaus in Nederland hun binnenruimte beweegstimulerend inrichten.

Onderdompelen in wetenschappelijke kennis

Naast het leren opzetten van een gedragsveranderingstraject ga je je inhoudelijke kennis over sociale psychologie en gedragsverandering flink bijspijkeren. Daarom is het lezen van literatuur een essentieel onderdeel van de zelfstudie.

Gemiddeld kost dit je een halve dag per week, maar dit hangt af van je leersnelheid, voorkennis en de studiefase. Je kunt zelfs dieper duiken in de onderwerpen die jou het meest boeien. Kort gezegd: hoe meer je erin stopt, hoe meer je eruit haalt!

Het boekenpakket dat je thuisgestuurd krijgt. 

Jouw persoonlijke leerbegeleiding

We koppelen je aan een mentor die echt snapt waar je mee bezig bent. Deze mentor geeft feedback op elke stap van je proces en geeft je zowel inhoudelijke als praktische tips om je gedragsinterventie nog effectiever te maken. 

Ook al ben je soms de enige gedragsveranderaar in je organisatie, je bent niet alleen. We organiseren regelmatig intervisie momenten waarop je ervaringen deelt met anderen. Iedereen gaat door dezelfde fases en uitdagingen heen. Tijdens deze bijeenkomsten bespreek je met een klein groepje je uitdagingen en vragen, altijd onder begeleiding van je mentor.

Mentor drs. Femke van Geel 

De opleidingsdagen

De lesdagen vinden plaats op een authentieke locatie in Ravenstein en de luxe hotels van Van der Valk. Elke lesdag staat - grofweg - in het teken van een thema:

Dag 1: Een Frisse Start 

De deelnemers komen bijeen en het thema van de dag is kennismaking. Een kennismaking niet alleen met elkaar, maar ook met het intrigerende veld van gedragsverandering. 

Dag 2: Evolutionaire basis

De tweede dag neemt de groep een duik in de diepten van de menselijke psyche. Ze verkennen de evolutionaire basis van ons gedrag. Waarom doen we wat we doen? Hoe spelen biases, associaties en hersensystemen een rol in onze onbewuste keuzes? 

Dag 3: De Omgevingsinvloeden 

Omgeving vormt gedrag, en dat is precies wat je op de derde dag gaat ontdekken. De nadruk ligt op de impact van cultuur, gevestigde normen & waarden en de fysieke wereld om ons heen op ons dagelijks leven en keuzes.

Dag 4: Waarden en Drijfveren

Dag vier staat in het teken van wat ons drijft. Welke waarden sturen ons leven? Hoe beïnvloeden autonomie, competentie, motivatie en zingeving onze beslissingen en acties?

Dag 5: Weerstand Voorkomen 

Met een solide basis over het hoe en waarom van gedrag, gaan de deelnemers op dag vijf dieper in op de technieken voor gedragsverandering. Je verkent strategieën om weerstand te verminderen en voorkomen.

Dag 6: Stimuleren van Gewenst Gedrag 

De technieken van de vorige dag krijgen nu een andere draai. Dag zes richt zich op het stimuleren van gewenst gedrag.

Dag 7: Intrinsiek Veranderen

Intrinsieke motivatie staat centraal op dag zeven. Hoe kun je deze vlam in mensen aanwakkeren? Tipje van de sluier: narratieven zijn, mits goed ingezet, een effectieve beïnvloedingsstrategie!

Dag 8: Aanscherpen van Interventies 

Op de achtste opleidingsdag behandelen we verschillende thema’s: de timing van je interventie, het doorbreken van gewoontegedrag en de vraag hoe om te gaan met complexe casuïstiek. 

Dag 9: De Bekroning 

Na afloop van dag negen mag jij jezelf gedragsveranderaar noemen. Reden voor een feestje! Maar… eerst gaan we in op het borgen van je nieuw opgedane kennis en het verankeren ervan in jouw organisatie. Daarnaast presenteer en bediscussieer je jouw doorlopen casus en die van je mededeelnemers. We sluiten de dag feestelijk af waarbij je je certificaat in ontvangst neemt en we proosten samen op jouw succes! 

Na de opleiding

Je hebt dat felbegeerde certificaat in ontvangst genomen. Toch is dit niet het einde van jouw reis als gedragsveranderaar, het is slechts het begin. Nu je genoeg kennis hebt opgedaan in de opleiding, is het tijd om meters te gaan maken. Je gaat je kennis verder toepassen binnen jouw eigen werkveld en misschien ga je jouw collega’s hier ook in betrekken. Nu is het moment om meer gedragsveranderingstrajecten te gaan opzetten! 

Als alumnus word je niet aan je lot overgelaten. Je kunt ervoor kiezen om onderdeel te worden van ons alumni-netwerk. Via dit netwerk kun je ervaringen uitwisselen met andere alumni, en blijf je ook op de hoogte van de laatste ontwikkelingen op het gebied van gedragsverandering. Zo blijf je ook ná het afronden van de opleiding werken aan je professionele kennis & vaardigheden en het vergroten van je netwerk.

Een impressie van het jaarlijkse alumni-event.

Een volgende stap in je carrière? Ben je na het lezen van het blog enthousiast geworden? Schrijf je dan in voor de Postacademische Opleiding tot Gedragsveranderaar. Onze opleidingscoördinator zal contact met je opnemen om een intakegesprek te plannen.